CHUYỆN KỲ ÁN QUA CON M ẮT CÁC “THẦY CÃI”

Luật gia Triệu Trung Dũng:

Doanh nghiệp cần tỉnh táo khi ký hợp đồng chuyển giao công nghệ

Trong xu thế hội nhập kinh tế thế giới, việc các DN tiếp cận với KHCN tiên tiến của nước ngoài để phát triển sản xuất kinh doanh diễn ra sôi động. Do chưa tìm hiểu kỹ pháp luật trong nước và quốc tế nên nhiều DN bị thiệt hại đủ đường khi ký kết hợp đồng chuyển giao công nghệ với đối tác nước ngoài. Vụ việc sau đây là một minh chứng.

Doanh nghiệp Y.T hoạt động trong lĩnh vực sản xuất đồ điện gia dụng. Do nhu cầu phát triển kinh doanh, DN đã mua dây chuyền công nghệ, quyền sử dụng nhãn hiệu của Công ty AM là DN nước ngoài. Hợp đồng chuyển giao công nghệ máy móc thiết bị có thời hạn 7 năm. Để đảm bảo chất lượng sản phẩm, Công ty Y.T phải nhập nguyên liệu từ Công ty AM. Công ty Y.T được độc quyền sản xuất và phân phối sản phẩm mang nhãn hiệu của Công ty AM trên toàn lãnh thổ Việt Nam, nhưng không được xuất khẩu sang nước thứ ba. Hợp đồng còn quy định: nếu sau 4 năm, Công ty Y.T không tiêu thụ được số lượng nguyên liệu tương đương 50% công suất thiết kế của toàn bộ dây chuyền thì Công ty AM sẽ phân phối sản phẩm của họ cho đối tác khác; mọi kết quả nghiên cứu cải tiến phát triển công nghệ được chuyển giao của Công ty Y.T phải chuyển giao lại cho Công ty AM. Ngược lại, mọi nghiên cứu, sáng chế mới nhất về dây chuyền công nghệ của Công ty AM cũng được chuyển giao tiếp cho Công ty Y.T theo thỏa thuận 2 bên cùng có lợi...

Sau 4 năm thực hiện hợp đồng, do gặp nhiều khó khăn nên Công ty Y.T chưa tiếp nhận và lắp đặt hoàn thiện toàn bộ dây chuyền công nghệ, số lượng sản phẩm chỉ đạt 25% công suất thiết kế. Công ty AM đã thông qua các nhà phân phối bán sản phẩm của mình khắp lãnh thổ Việt Nam, đồng thời Công ty AM đang tiến hành chuyển giao công nghệ mới, hiện đại hơn cho một đối tác khác ở Việt Nam. Hai bên xảy ra tranh chấp và đưa nhau ra Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam để phân giải đúng sai.
Trước tiên chúng ta hãy đối chiếu những quy định pháp luật Việt Nam về chuyển giao công nghệ: Điều 818 Bộ Luật Dân sự quy định: bên được chuyển giao công nghệ có quyền phát triển công nghệ được chuyển giao mà không phải thông báo cho bên chuyển giao công nghệ biết, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Trong trường hợp bên chuyển giao công nghệ quan tâm đến kết quả phát triển công nghệ thì bên chuyển giao thỏa thuận với bên được chuyển giao về việc chuyển giao kết quả mới đạt được theo nguyên tắc hai bên cùng có lợi. Theo Điều 13, Nghị định số 45/1998/NĐ-CP của Chính phủ quy định những điều khoản không được đưa vào hợp đồng: buộc bên nhận phải chấp nhận một số hạn mức nhất định (trừ trường hợp chuyển giao vô điều kiện cho bên giao quyền sử dụng các kết quả cải tiến, đổi mới công nghệ do bên nhận tạo ra từ công nghệ được chuyển giao, quyền nộp đơn yêu cầu bảo hộ sở hữu công nghiệp. quyền sở hữu công nghiệp và các quyền khác của cải tiến, đổi mới công nghệ đó.
Qua các quy định trên, chúng ta thấy rằng, Công ty AM đã đưa những điều khoản bị cấm vào hợp đồng li-xăng (chuyển giao công nghệ) này. Họ “lách” luật Việt Nam bằng cách khoán số lượng sản phẩm cho Công ty Y.T thông qua việc buộc Công ty Y.T phải tiêu thụ số nguyên liệu tương đương 50% công suất thiết kế. Đồng thời, AM lợi dụng điều này để phân phối sản phẩm của mình tại thị trường Việt Nam, làm mất sự độc quyền sản xuất và phân phối của Y.T, trái với tinh thần của hợp đồng chuyển giao công nghệ.
Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam xem xét vụ việc thấy không thể giải quyết được, bởi Trung tâm chỉ giải quyết tranh chấp theo nguyên tắc của mình, chứ không thể theo nguyên tắc của Trọng tài Thương mại quốc tế như hợp đồng nêu được. Sau đó 2 bên lại đưa tranh chấp ra Trung tâm Trọng tài quốc tế của một nước thứ 3. Phán quyết của Hội đồng Trọng tài quốc tế này nêu rõ: “Hợp đồng tiếp tục được thực hiện, nhưng 2 Công ty phải sửa đổi điều khoản giải quyết tranh chấp bằng trọng tài và điều khoản hạn chế xuất khẩu của Công ty Y.T sang nước thứ 3 – nơi Công ty AM chưa đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp. Phạt Công ty Y.T số tiền 180.00 USD vì vi phạm thời hạn tiếp nhận dây chuyền công nghệ và nguyên liệu sản xuất; Công ty AM được tiếp tục phân phối sản phẩm thông qua đối tác Việt Nam đang thực hiện việc phâm phối này; Công ty AM được chuyển giao công nghệ mới cho một đối tác thứ 3 (do Công ty Y.T không có khả năng mua dây chuyền công nghệ mới này). Công ty AM buộc phải thanh toán 40.000 USD kết quả cải tiến công nghệ mà Công ty Y.T đã chuyển giao lại và Y.T tiếp tục được sử dụng kết quả cải tiến này.
Như vậy, thiệt hại của Công ty Y.T trong vụ tranh chấp này là quá lớn, bao gồm: tiền phạt, chi phí trọng tài, máy bay... và mất mát lớn hơn cả là không còn sự độc quyền sản xuất, phân phối sản phẩm của AM. Trong khi chờ Nhà nước ban hành Bộ Luật sở hữu trí tuệ để có các quy định pháp luật chặt chẽ hơn nữa về vấn đề chuyển giao công nghệ, các DN nên tỉnh táo khi ký kết hợp đồng với đối tác nước ngoài.

THÀNH TÂM - ANH TUẤN (Theo báo Thương mại ngày 22-7-2005)